آیا «کپی لفت» Copy Left از نظر اخلاقی قابل دفاع است؟ (2)

قسمت اول اين بحث را در اينجا بخوانيد

❇️ می‌توان گفت کپی لفت موجب گسترش علم در جوامع جهانی و همچنین باعث کاهش یه سری از مشکلات مثل سختی و رنج افراد می‌شود. بنابراین این سود رسانی به مردم از طریق کپی لفت، یک عمل اخلاقی است.
🔺 از یک طرف موجب سود و منفعت فراوان است وا ز سوی دیگر باعث ضرر و زیان دیگران. خوب چه باید کرد؟ بالاخره از نظر اخلاقی درست است یا خیر؟
❇️ برای اینکه نرم افزاری را تحت کپی لفت استفاده کنند ابتدا اظهار می‌کنند که این اثر دارای حق نشر (کپی رایت) است. سپس برپایه قانون حق نشر برای آن شراطی توزیع را تعیین می‌کنند به طوری که همه بتوانند کد برنامه یا مشتقات آن را استفاده کنند، تغییر دهند یا آن را باز نشر کنند اما تنها به شرط اینکه شرایط توزیع نرم افزار که در نتیجه جدا کردن کد برنامه از مجوزش به طور قانونی ناممکن می‌شود. مثلا جی پی ال اجازه نامه جامع و عمومی گنو است و برای اعمال به کتابخانه های نرم افزاری پدید امده است و به کاربران این اجازه را می‌دهد کتابخانه هایی که تحت قوانین این اجازه نامه انتشار یافته اند را با نرم افزار های مالکیتی ترکیب کنند. بر اساس مستندات آزاد گنو نرم افزار ازاد باید دارای مستندات آزاد نیز باشد این اجازه نامه به کاربران اجازه می‌دهد تا مستندات را ویرایش کنندو دوباره توزیع کنند و در عین حال تضمین می‌کند آزادی ویرایش و توزیع مجدد آن برای دیگران نیز محفوظ بماند.
🔺  با مشخص شدن موضوع، نظرتان را درباره اخلاقي بودن يا نبودن آن بيان کنيد.
❇️ به نظر بنده باتوجه به اندک مطالعه ای که انجام دادم و در نظر گرفتن مطالب دوستان از نظر اخلاقی درست نیست.
🔺 در هر بحث اخلاقي ابتدا بايد موضوع و محل بحث را به درستي شناسايي کنيم و گرنه در بررسي آنها به اشتباه مي افتيم. استفاده از آثار ديگران بدون ذکر نام آنها در هر صورت کاري غيراخلاقي است و از اين جهت ربطي به بحث کپي لفت ندارد. در کپي لفت به طور ساده داستان از اين قرار است:
1. انجام تغييراتي در نرم افزارهاي ديگران و ارتقا دادن آن و ثبت نسخه جديد (که تغيير يافته است) به نام خود، بدون پرداخت حق الزحمه اي به تهيه کنندگان اوليه
2. دانلود آثار ديگران (مثلا کتابهاي علمي) بدون اجازه صاحبان آن يا دادن حق الزحمه به آنها. (نه اين که از آثار ديگران استفاده کنيم و نامشان را ذکر نکنيم. اين که قطعا غيراخلاقي است) بحث سر «دانلود کردن« بدون اجازه و بدون حق الزحمه است. حتي اگر هنگام استفاده از اين آثار نام نويسنده شان را هم بياوريم.
بعد از آشنايي با موضوع، بايد حکم اخلاقي آن را بيان کنيد و دليلتان را ذکر کنيد.
❇️ مسئله ی کپی لفت از چند منظر قابل بررسی است. موضوع اول این است که طبق قانون کپی لفت همه ی افراد اجازه دسترسی به محصول مورد نظر را دارند اما موضوع دیگری که قابل توجه است این است که اثر مورد نظر را می‌توان با اندکی تغییر به نام خود به ثبت رساند. بعضی نرم افزارهای روز دنیا مانند سیستم عامل لینوکس اجازه دسترسی به تمام کاربران خود برای تغییراتی را در سیستم عامل لینوکس می‌دهد. قانون کپی لفت باعث دسترسی آسان همه به نرم افزار مورد نظر شده که به بهبود کیفیت ان کمک می‌کند. از نظر دیگر قانون کپی لفت باعث دسترسی ازاد همه ی افراد به دانش و اثر مورد نظر می‌شود. اما این قانون به عقیده اینجانب دارای دو جنبه است جنبه اول که قسمت دسترسی ازاد صاحب اثر به همه افراد و ناشرین برای بهبود خود اثر و دسترسی همه ی افراد به ان است از نظر اخلاقي قابل دفاع است. اما جنبه ی دوم ان که به امکان تغییر اثر مورد نظر و انتشار آن به نام انحصاری خود است از نظر اخلاقی قابل دفاع نیست.
🔺 گفته ايد يک وجه آن از نظر اخلاقي قابل دفاع است و يک وجه آن نيست. اينها بيان مدعاست. در هر بحث فلسفي و اخلاقي بيان مدعا شرط لازم است نه کافي. پس از آن بايد دلايل خود را براي اثبات مدعايتان بيان کنيد. منتظر بيان ادله شما هستم.
❇️ همانطور که قبلا هم گفته شد بحث اخلاقی قانون کپی لفت از دو منظر قابل بحث است قسمت اول آن این است که این قانون اجازه دسترسی به اثر را به صورت رایگان برای همه افراد قرار می‌دهد که این امکان دسترسی همه افراد به دانش را میسر می‌کند و حتی در گاهی اوقات به نفع خوده صاحب اثر نیز هست به گونه ای که سیستم عامل لینوکس اجازه دسترسی به سورس و منابع برنامه نویسی خود را برای همه کاربران قرار داده است و کاربران از این طریق میتوانند ایرادات و باگ های این سیستم عامل را رفع کنند این قسمت قانون کپی لفت جنبه مثبت ان است. اما این قانون دارای یک بعد منفی هم است و آن استفاده و تغییر در اثر به نفع خود است. گاهی اوقات بعضی افراد در يک اثر تغییراتی را ایجاد کرده اما شاکله اصلی اثر مربوط به همان شخص اصلی است اما آنها با تغییراتی این اثر را به نام خود به ثبت می‌رسانند که این جنبه از قانون کپی لفت جنبه منفی آن است.
🔺  بازهم داريد وضعيت موجود را تبيين می‌کنيد ولی هنوز مشخص نکرده ايد چرا اخلاقی است يا نيست. وقتی می‌توانيد بگوييد دليل آوردم که بتوانيد يک رفتار را منتسب به يک يا چند اصل اخلاقی کنيد و حرفتان را بتوانيد در قالب يک استدلال بيان کنيد. مثلا:
1. کپي لفت موجب گسترش دانش و سود رسيدن به ديگران و کاهش درد ورنج آنها می‌شود.
2. هرکاري که موجب سود رسيدن به ديگران و کاهش درد و رنج آنها شود از نظر اخلاقي مجاز است.
پس: کپي لفت از نظر اخلاقي مجاز است.
شما درواقع مقدمه دوم را نياورده ايد.
❇️  برای کپی لفت دو جوز استدلال می‌شود کرد: الف) ۱-کپی لفت باعث انتقال ساده و رایگان اطلاعات و دسترسی همه افراد به دانش می‌شود. ۲-دسترسی همه ی فراد به دانش رایگان و افزوده شدن علم یک مهم و هدف است. پس کپی لفت از نظر اخلاقی مجاز است.
ب) ۱-کپی لفت باعث سو استفاده بعضی افراد از زحمت و دست رنج افراد می‌شود. ۲-دست رنج و ماحصل تلاش افراد ارزشمند و قابل احترام است. پس کپی لفت از نظر اخلاقی منفی است.
🔺  الان بهتر شد. وقتي که بحث را در چارچوب درستي طرح کنيد هم خودتان مي دانيد چه مي خواهيد بگوييد هم مخاطبتان. همچنين راه براي نقدو بررسي درست باز مي شود. اما: در هر دو مورد مقدمه اولتان (صغراي استدلال) درست است ولي مقدمه هاي دومي تان (کبري) نادرست است چون بيانگر هيچ اصل اخلاقي نيست. براي اين که اثبات کنيد کاري اخلاقي است بايد آن را برسانيد به يک اصل اخلاقي. «يک هدف مهم» بيانگر يک ارزش اخلاقي نيست. همچنين «ارزشمند و قابل احترام بودن».مثلا مي توانيد بگوييد دسترسي افراد به دانش رايگان «نوعي شفقت و کمک به ديگران است». شفقت به ديگراني از نظر اخلاقي درست است. پس کپي لفت و انتقال دانش از نظر اخلاقي درست است.
❇️  اگر بخواهیم کپی لفت را از منظر اخلاقی بررسی کنیم به خودی خود اخلاقی است و باعث پیشرفت علم می‌شود زیرا آثار به راحتی در اختیار دیگر افراد قرار میگیرد و دیگران میتوانند تحقیقات و آثار علمی را به راحتی در اختیار داشته باشند. اما برخی افراد با به وجود آوردن اندک تغییراتی حق انحصاری آن اثر را برای خودشان میکنند ودر واقع از آن اثر سوءاستفاده می‌کنند. که این گونه برخورد ها اخلاقی نیست.

🔺  مگر هر کاري موجب پيشرفت علم شد اخلاقي است؟ وقتي شما آثار ديگران را بدون اجازه آنها دانلود مي کنيد و به آنها ضرر وارد می‌شود می‌توانيد ادعا کنيد کارتان اخلاقی است؟
❇️  منظور من آثاری است که خود صاحب اثر آنرا در اختیار دیگران قرار می‌دهد و خودش اجازه کپی را می‌دهد.
🔺  خب اگر خودش در اختيار ديگران بگذارد و اجازه اش را هم بدهد که ديگر از نظر اخلاقي مشکلي ندارد. بحث در جايي است که بنده کتاب شما را بدون اجازه از شما و بدون پرداخت حق الزحمه آن دانلود کرده ام براي کارهاي علمي (نه مثلا چاپ آن براي فروش). آيا اين کار اخلاقي است يا خير.
❇️  طبیعتا اگر بدون اجازه باشد کاری غیر اخلاقی محسوب می‌شود.
🔺  چرا غيراخلاقي محسوب مي شود وقتي که شخص کتاب را براي مصرف علمي و کمک به ديگران مورد استفاده قرار مي دهد؟ شما تصور کنيد با دانلود کتابهاي علمي توسط دانشجويان کشورهايي که به کتابهاي علمي دسترسي ندارند يا پول خريد آن را ندارند چه اندازه سطح علمي کشورها بالا مي رود و خير و منفعت براي همه انسان ها دارد.
❇️  کپی را در چند بخش باید بررسی کرد:
1. اینکه این کار با رضایت شخص تولید کننده باشد و این کار برای استفاده درست باشد که در اینصورت کاملا بدون اشکال اخلاقی است.
2. اینکه رضایت تولیدکننده باشد ولی این کار برای سواستفاده و استفاده غیر اخلاقی از محصول باشد که خب مشکل اخلاقی دارد چون هیچ فرد با اخلاقی نه محصولی را برای مقصود غیر اخلاقی تولید میکند و نه محصولی را به قصد استفاده غیر اخلاقی به صورت کپی لفت در می‌آورد.
3. اینکه رضایت تولید کننده نباشد و به قصد استفاده غیر اخلاقی از آن کپی لفت اجرا شود.
و نتیجه اینکه کپی لفت را به من نظر بنده باید از منظر وظیفه گرایی نگریست و در صورتی که حق ناشر حفظ شود و برای پیشرفت باشد(نه سوء استفاده) مشکلی ندارد در غیر اینصورت از نظر اخلاقی مشکل دارد چرا که از نظر اخلاقی حق هیچ انسانی نباید ضایع شود شخص تولید کننده ممکن است تمام زندگی خود را خرج آن محصول کرده باشد تا بتواند به نان و نوایی برسد و فردی بدون رضایت و بدون پرداخت حق الزحمه این شخص (چه با نظر حسن و چه با نظر سوء که بدتر از مورد اولیست) بخواهد این محصول را در اختیار عموم قرار بدهد یا به قولی کپی لفت انجام دهد که در اینصورت زحمات شخص تولید کننده از بین میرود و حتی ممکن است باعث ازبین رفتن زندگی او شود. و از محصولات بعدی وی جلوگیری کند
🔺  کار درستی کردید که مطالب را دسته بندی کردید. این کار به فهم بهتر موضوع کمک می‌کند و زمینه را برای ارزیابی اخلاق مهیا می‌کند. یک فرض چهارم را هم باید اضافه کنید و آن این که شخص بدون اجازه از آثار دیگران استفاده می‌کند ولی برای استفاده های مفید. مثلا برای کارهای علمی که منفعتش به انسان های زیادی می‌رسد. چرا این فرض غیراخلاقی باشد؟و سوال دیگر: اگر دیگران (مثلا مردم خیر یا نهادهای دولتی) ضرر صاحبان اثر را جبران کنند آیا باز هم کپی لفت غیراخلاقی است؟
❇️  کپی لفت چند وجه دارد:
الف) کپی لفت به مثابه ابزاری برای سودجویی: سودجویی در این تعریف تنها به جنبه منفی آن مورد نظر نیست. پس می‌توان گفت کپی اثری اگر بدون هیچ بهبودی و جرح و تعدیلی کپی شود، به نحوی که فقط غایت مادی آن مد نظر باشد، اخلاقی نیست. زیرا حق مولف را زیر پا می‌گذارد. اما جهت مقابل آن را نیز می‌توان از آن جهت مثبت تلقی کرد که اثری با ارزش افزوده‌، تغییرات محتوایی و فرمی عرضه شود که این عمل از نظر اخلاقی بلااشکال است، زیرا زحمت فرد در پیشبرد ایده و اثر مؤلف نباید نادیده انگاشته شود.
ب) کپی لفت برای پیشبرد اهداف علمی، فرهنگی و...: می‌توان به اخلاقی بودن این قسم اینگونه اذعان کرد که کپی لفت در فضاها و نهادهای اجتماعی اگر منجر به پیشبرد اهداف آن جامعه شود و در خدمت منافع ملی، علمی یا همگانی قرار گیرد. زیرا چه بسا این مهم از اهداف مؤلف نیز باشد که به نحو کلان‌تری تحقق می‌یابد.
ج) قانون کپی لفت ابزاری برای توزیع عادلانه اطلاعات: باتوجه به بروز بودن تحولات علمی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... جوامع کمتر توسعه‌یافته به وسیله قانون کپی لفت می‌توانند مشارکت بهتری در این تحولات داشته باشند و لذا اطلاعات در انحصار افراد خاصی قرار نمی‌گیرد و لذا أین قانون به همین دلیل اخلاقی است.
د) قانون کپی لفت ابزاری برای ایده‌های بهتر و خلاق‌تر شدن مولفان: این قانون چون به رقابت می‌انجامد، مولف می‌داند که اگر اثری ضعیف تولید کند ممکن است از لحاظ اقتصادی موفق نباشد. اما اگر بداند که خلاقیت او می‌تواند ایده‌اش را منحصر کند قطعاّ اثر بهتری را ارائه می‌کند و لذا اخلاقی است، چون قانون کپی لفت منجر به تولید محصولاتی با کیفیت در محتوا و قالب آن می‌شود و مخاطبان از آن رضایت خواهند داشت. درنهایت می‌توان گفت این قانون در اکثر موارد به جز مواردی که صرفاً به متضررشدن مؤلف می‌انجامد غیر اخلاقی است. البته نهادهای دولتی-حاکمیتی یک کشور می‌توانند به وضع قوانینی دیگر برای بهره‌مندی مولف از حقوق مادی باشند تا صرفاً متکی به سو حاصل از اثر مؤلف نباشد تا بتوان خلل‌های غیراخلاقی کپی‌لفت را نیز جبران کرد.
7 دی 96
ادامه دارد