💢تعطیل شدن «من و تو»؛ مسئله این نیست

💢تعطیل شدن «من و تو»؛ مسئله این نیست

🔴الف) چرایی استقبال ار شبکه

✍️حسینعلی رحمتی

شبکه ماهواره ای فارسی زبان «من و تو» چند روز قبل از احتمال توقف فعالیت خود خبر داد (سایت تابناک، 22 آبان 1402). این که این کار واقعا اتفاق خواهد افتاد یا برنامه ریزان آن نقشه دیگری در سر دارند نامعلوم است و فعلا مورد بحث نیست. همچنین کژکارکردهای سیاسی آن هم غیرقابل انکار است و باید توسط اهل فن بررسی شود. آنچه یادداشت حاضر بر آن تاکید دارد این است که همه افراد و نهادهایی که در جامعه ما با مسئله رسانه، فضای مجازی، اخلاق، تعلیم و تربیت و سیاستگذاری فرهنگی به خصوص برای نسل جوان سروکار دارند بایستی فرایند شکل گیری و فعالیت این شبکه را به صورت موردی تحلیل و بررسی کنند و از قوت و ضعف های آن درس ها و تجربه های لازم را برای سیاستگذاری، برنامه ریزی و فعالیت فرهنگی و تربیتی در جامعه امروز ایران کسب کنند. این بحث ابعاد و زوایای گوناگونی دارد ولی در این جا بیشتر از منظر بهره گیری این شبکه از #فضای_مجازی برای ترویج هنجارها و ارزش های مدنظر خود مورد بررسی قرار می‌گیرد. آنچه می‌آید نه در دفاع ازاین رسانه که در نقد آن، و برای پیشگیری از مرجعیت یافتن چنین رسانه هایی در آینده بیان می‌شود.

🔻1. دنیای امروز عرصه رقابت های رسانه ای و تاسیس رسانه های جدید است. از این رو تعطیلی یک رسانه نباید ما را از آسیب شناسی، تجریه و تحلیل و درس آموزی از آن غافل کند. جالب این که همان طور که شواهد نشان می‌دهد و برخی محققان هم خاطرنشان کرده اند خود من و تو هم با شناسایی نقاط قوت و ضعف شبکه های فارسی زبان قبلی کار خود را آغاز کرد (آقاسی و دیگران، 1390: 41) و این مسئله در موفقیت او تاثیرگذار بود.

🔻2. واقعیت این است که شبکه من و تو از معدود شبکه های فارسی زبانی است که در جامعه ما در مقاطعی مورد استقبال چشم گیر قرار گرفت؛ به گونه ای که براساس برخی نظرسنجی ها پربینننده ترین شبکه ماهواره ای فارسی زبان در فاصله سال های 1390 تا 1395 بود و بیش از 70درصد بینندگان تلویزیون های فارسی زبان برنامه های این شبکه را تماشا می‌کردند (خبرگزاری ایسنا، 11 اسفند 1399).

🔻3. برنامه های این شبکه نه تنها بر سبک زندگی و مراودات ارزشی، فرهنگی و اجتماعی بخش هایی از جامعه ما که حتی بر روی برنامه سازی های تلویزیونی و شبکه خانگی هم تاثیر گذاشت. به عنوان مثال می‌توان از برنامه هایی یاد کرد که در کشورمان از روی برنامه های پربیننده من و تو مثل «بفرمایید شام» و آکادمی موسیقی شبیه سازی شد. بدیهی است به مرور که مخاطبان نوجوان این شبکه بزرگ شوند میزان تاثیرات آن هم در آینده تداوم خواهد یافت؛ حتی اگر خودش تعطیل شود.

🔻4. علت موفقیت نسبی و استقبال از این شبکه چه بود؟ معدود پژوهش هایی که دراین زمینه انجام شده عوامل گوناگونی را ذکر کرده اند. مثلا آقاسی و دیگران (1390) توجه به سرگرمی، خانواده، مسائل زنان و جوانان، و ضعف برنامه های رسانه های داخلی را ذکر کرده اند، و علیزاده و زردار (1396) با بررسی میدانی پانزده دلیل را استخراج کرده و آنها را ذیل چهار مفهوم اصلی شامل بازنمایی ممنوعه ها، صمیمیت و جوانی، قدرت بخشیدن به مخاطب و اطلاعات و سرگرمی دسته بندی کرده اند.

🔻5. به نظر نگارنده، در کنار عوامل ذکر شده، استفاده از «فضای مجازی»‌ و به طور خاص از شبکه های اجتماعی نیز در استقبال از این شبکه و موفقیت آن نقشی به سزا داشته است. حتی می‌توان گفت بدون این عامل، عواملی که در بالا بیان شد نمی‌توانست تاثیر و نفوذ لازم را داشته باشد. تفصیل این مطلب در یادداشتی دیگر بیان خواهد شد.

🔴ب) استفاده از فضای مجازی به عنوان پیوست رسانه ای و هنجاری

🔹عصر حاضر را به خاطر حضور روزافزون و موثر فناوری اطلاعات در زندگی مردم می‌توان عصر شبکه های اجتماعی (و کم کم، عصر هوش مصنوعی) نامید. از این رو هر فرد یا نهادی که زودتر متوجه این مطلب شود و بهتر از آن بهره بگیرد در ترویج ارزش های اخلاقی و رسیدن به اهداف تربیتی و فرهنگی خود موفق تر است. به عبارت دیگر، هرگونه فعالیت تبلیغی و فرهنگی در دنیای امروز بدون داشتن یک «پیوست رسانه ای» که ناظر به فضای مجازی باشد موفقیت لازم را به دست نخواهد آورد. تجریه تلویزیون من و تو تااندازه ای موید این مدعا است. این رسانه از نخستین روزهای آغاز فعالیت خود تا به امروز همواره از فضای مجازی و به طور خاص شبکه های اجتماعی، به عنوان تداوم رسانه ای خود استفاده کرده است. این هدف گذاری دستاوردهای زیر را به دنبال داشته است:

🔻1. الگوسازی اخلاقی از طریق چهره سازی رسانه ای:
تقریبا همه مجریان و دست اندرکاران من و تو در فضای مجازی صفحه دارند و جزو فعالان این فضا هستند. حتی برخی افراد معمولی که گاه به عنوان بیننده در برنامه های این تلویزیون شرکت می‌کردند بعدا بااستفاده از شبکه های اجتماعی اقدام به بسط شهرتی کردند که از این طریق به دست آورده بودند.
مشهور و چهره شدن هر یک از افراد فوق، به طور مستقیم یا غیرمستقیم موجب تبلیغ ارزش هایی شد که خود شبکه در صدد ترویج آنها بوده و هست. با این مزیت اضافه که فعالیت آنها مسوولیتی را متوجه شبکه نمی‌کرد و آنها می‌توانستند برخی رفتارها و هنجاری هایی را که اگر هم شبکه با آنها موافق بود نمی‌توانست رسما اعلام کند از طریق فضای مجازی ترویج کنند. در کنار این موارد، جوان بودن مجریان و اغلب افراد شرکت کننده در برنامه های من و تو موجب شد که حضور آنها در فضای مجازی منجر به جلب توجه و اعتماد و همدلی هر چه بیشتر طیف قابل توجهی از نسل جوان، به ویژه دختران، با آنها شود.

🔻2. ایجاد رویکرد تعاملی و جذبِ مخاطبِ مشارکت جو:
من و تو با راه اندازی سایت ها و کانال های مختلف در فضای مجازی زمینه را برای اظهار نظر و گفت وگوی افراد مختلف جامعه درباره برنامه هایش فراهم کرد. این کار موجب می‌شد مخاطب در خود نوعی احترام از سوی شبکه را احساس کند و به گسترش گفت وگو رغبت نشان دهد. پیامد چنین وضعیتی جلب اعتماد مخاطب و آمادگی برای پذیرش باورها و هنجارهای مورد تبلیغ شبکه بود.

🔻3. جبران محدودیت های ارتباطی و تربیت «مبلغانِ سیار» :
من و تو یک شبکه ماهواره ای است و از آن جا که همه شهروندان کشورمان به ماهواره دسترسی ندارند، پخش برنامه های آن از طریق فضای مجازی موجب جبران این محدودیت و فراهم شدن امکان دسترسی افراد بیشتر به آنها و افزایش مخاطب شده است. بدیهی است به هراندازه مخاطبان بیشتر شوند حضور شبکه در ذهن و ضمیر و زندگی جامعه فراگیرتر و راسخ تر می‌شود؛ و به مرور زمان این افراد، در بسیاری از موارد به طور ناخواسته، حامل، مبلغ و مدافع سبک زندگی و باورهای مدنظر این شبکه می‌شوند.

۲۴ آبان ۱۴۰۲

👈اگر این مطلب را مفید می‌دانید برای دیگران هم ارسال کنید@harahmati