💢 چت جی پی تی، و «نیروی واکنش سریعِ اخلاقی»

✍️حسینعلی رحمتی

 
🔻الف) «چت»ی جدید، اما نه مثل گذشته
«چت جی پی تی» ChatGPT (Chat Generative Pre-trained Transformer) یک برنامه چت پایه مبتنی بر هوش مصنوعی است که توسط شرکت OpenAI در سال 2022 راه اندازی شده است (این شرکت البته قبلا برنامه های دیگری چون GPT3 هم داشته است). کار این چت آن است که براساس بانک داده های خود به درخواست ها و پرسش های مخاطبان در علوم مختلف و از شیر مرغ گرفته تا جان آدمیزاد، پاسخ می‌دهد. هرچند این چت در ابتدای کار خود است و هنوز تا رسیدن به مراحل پیشرفته (و طبیعتا قضاوت دقیق تر درباره آن) زمان باقی است ولی تا همین جا هم نمونه پاسخ هایی که از او گرفته شده تا اندازه زیادی معقول و البته جالب توجه است.

درباره میزان توانایی این چت اظهار نظرهای فراوانی شده است که اگر بخشی از آنها را مبالغه آمیز و تا حدی برای بازارگرمی بدانیم، اما منصفانه آن است که بگوییم این چت می‌تواند عرصه ای نوین در فناوری های جدید و حتی در زندگی انسان ها را رقم بزند؛ از این جهت که به مروز زمان می‌تواند جای متخصصان مشاغل مختلف (از کد نویسی و پزشکی و وکالت گرفته تا مشاوره و تدریس و تحقیق) را بگیرد، در عرصه علم و پژوهش به جای دانشجویان پایان نامه و به جای اساتید کتاب و مقاله بنویسد، در عرصه ادب شعر بگوید، و حتی درعلوم دینی پاسخ گوی مخاطبان باشد و به تفسیر قرآن مشغول گردد.

🔻ب) «چت»ی با کارکرد دوگانه
اندیشمندان اخلاق، و به طور خاص اخلاق فناوری اطلاعات، از هم اکنون باید برای آن یک پرونده ویژه باز کرده و فرصت ها و تهدیدهای اخلاقی آن را شناسایی و برای مواجهه درست با آن از هم اکنون جامعه را آموزش دهند؛ چون قرار است هر روز بر کارایی و کیفیت این برنامه افزوده شود (به ویژه که هنوز نیامده، رقبای جدی پیدا کرده است).
ممکن است گفته شود چون هنوز ابعاد و زوایای این فناوری روشن نشده است پس نمی‌توان درباره آن اندیشه ورزی اخلاقی کرد. در پاسخ باید گفت این سخن اجمالا درست است ولی به معنای ناممکن بودن بررسی اخلاقی آن نیست؛ چرا که تا اندازه زیادی فرمت کلی کار و شیوه فعالیت آن مشخص شده است و آنچه در طول زمان ممکن است تغییر کند دقت و صحت پاسخ های ارایه شده از سوی چت است. بنابراین، بایستی از هم اکنون تا همین اندازه که وضعیت آن روشن شده است مورد بررسی اخلاقی قرار گیرد.

🔻ج) چه باید کرد؟
لازمه موفقیت در بررسی اخلاقی فناوری های جدید از قبیل چت جی پی تی، آن است که:
🔘1. مزایا و چالش های اخلاقی مربوط به این چت، مسائل اخلاقی مربوط به «جامعه ما» هم تلقی شود؛ چرا که همین الان هم برخی از شهروندان کشورمان استفاده از این چت را شروع کرده اند و قطعا در آینده میزان استفاده بیشتر خواهد شد. به ویژه که زبان فارسی را هم پشتیبانی می‌کند.
🔘2. از هم اکنون در یکی از موسسات پژوهشی حوزه و دانشگاه در حد یک کارگروه پژوهشی پرونده ای برای این چت باز شود. این کارگروه می‌تواند به صورت یک «واحد علمی واکنش سریع» عمل کرده و اولا اخبار مربوط به این چت را رصد و اطلاع رسانی کند، ثانیا موضوعات اخلاقی مربوط به آن را استخراج کند، ثالثا دیگران را به تلاش در این زمینه تشویق کند.
🔘3. به صورت بین رشته ای و با حضور متخصصان هوش مصنوعی، فناوری اطلاعات، و اخلاق و تربیت نشست ها و کرسی های علمی تشکیل و ابعاد، زوایا و کارکردهای آن بررسی شود.
🔘4. ریزموضوعات اخلاقی مرتبط با این چت مشخص شود و طلاب و دانشجویان، به ویژه در رشته اخلاق، برای نگارش مقاله و پایان نامه درباره آنها تشویق شوند.

🔻آنچه گفته شد در حکم مقدمه ای بود برای بحث بیشتر درباره این چت و موارد مشابه آن. برخی از موضوعات دیگر در این زمینه در یادداشت های جداگانه ای بیان خواهد شد.

📆 20 بهمن 1401

📭@harahmati