چالش های اخلاقیِ پدر بودن در عصرِ شبکه های اجتماعی

🍀به شادباش میلاد اسوه اخلاق و عدالت، امام علی(ع) و روز پدر

✍️حسینعلی رحمتی

در مناسبت هایی چون تولد حضرت علی (ع) که «روز پدر» هم نامگذاری شده معمولا همّ و غم همه ما یادآوری مقام پدر و یادکردن از پدرهای از دست رفته است. در کنار این کارهای مفید اما یک نکته معمولا مغفول واقع می‌شود و آن چالش ها و مشکلاتی که پدرهای امروزی به اقتضای پدر بودن در عصر فناوری اطلاعات و فضای مجازی با آنها مواجه اند. در یادداشت حاضر به چند مورد از این چالش ها اشاره می‌شود، با این توضیح که فضای مجازی تنها «یکی» از عوامل موثر بر شکل گیری یا تشدید این چالش ها است.
✅در مقایسه با نقش و جایگاه پدران در خانواده های سنتی، امروز پدران افزون بر دست و پنجه نرم کردن با مشکلات اقتصادی و معیشتی خانواده، در تعامل با فرزندان خود با معضلات زیر هم رو به رو هستد:
🔻1. چالش اختلاف نسلی:
انس دائمی نسل امروز با فضای مجازی موجب تغییر سیر و سامانه معرفتی، هنجاری و فرهنگی آنها شده و این تغییرات بینشی تاثیرات خود را در کُنش و مَنِش آنها نشان داده است. از سوی دیگر، عقب ماندن والدین و از جمله پدران که معمولا در خانواده سنتی نقش بیشتری در الگودهی اخلاقی به فرزندان بر عهده داشتند، از دسترسی به فناوری های جدید موجب فاصله افتادن بین آنها و فرزندان شده و تحولات نسلی به تفاوت های هنجاری بین آنها دامن زده است.
🔻2. چالش اقتدار:
در سنت فرهنگی و دینی ما همواره والدین، به ویژه پدران، منبع تعیین کننده بایدها و نبایدهای زندگی فردی و اجتماعی فرزندان بودند، و در بسیاری از خانواده ها هنوز هم کم وبیش همین گونه است، ولی نسل امروز تحت تاثیر آموزه های جدید و شیوه زیستِ نوینی که متاثر از عواملی چون فضای مجازی به آن دست یافته است به مرور زمان این اقتدار را به چالش کشیده است. طبیعتا یکی از پیامدهای این امر، آن است که فرزندان دیگر باید و نبایدهای زندگی را نه لزوما از پدر و مادر که از کسانی چون سلبریتی ها فرا می‌گیرند.
🔻3. چالش احترام:
در خانواده سنتی اصل اولیه احترام به پدر و مادر بود در هر حال و به هر صورت، حتی در مواردی که حق با فرزندان بود. این قانون حتی تا زمانی که خود بچه ها تبدیل به افراد بزرگسال می‌شدند لازم الاجرا بود، ولی نسل امروز به رغم این که تعمدی بر بی احترامی به والدین ندارد اما لزومی نمی‌بیند که در همه موارد مراعات آنها را بکند و به داشته ها و خواسته ها و کرده ها و نکرده های آنها احترام بگذارد. این نسل حتی به اقتضای چالش اقتدار، هیچ ابایی ندارد از این که با والدین خود شوخی های نسبتا مبتذل داشته باشد و حتی آن را در فضای مجازی منتشر کند.
🔻4. چالش اعتماد:
در خانواده سنتی معمولا فرزندان بیشترین اعتماد را به والدین و به ویژه پدر داشتند و معمولا در همه امور زندگی خود از خرید لباس گرفته تا ازدواج و شغل با آنها مشورت می‌کردند یا به انتخاب آنها اعتماد می‌کردند. ولی نسل امروز تا اندازه زیادی دوست دارد برای خودش حریم خصوصی داشته باشد، درباره سبک زندگی اش، نوع مراوداتش با دیگران، و انتخاب شریک زندگی یا شغل و درآمدش خودش تصمیم بگیرد.
وجه دیگر این چالش آن است که آنها به عنوان یک پدر یا مادر همواره نسبت به فرزند نوجوان و جوان شان، به ویژه اگر دختر باشد، این ترس و دغدغه را دارند که مبادا در دام اعتماد به افراد ناصالح در فضای مجازی بیافتند.
🔻5. چالش اقناع:
نسل امروز به مدد افزایش تحصیلات و تحت تاثیر تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه خودش و اطلاع از تحولات جوامع دیگر، هم پای این که در اعتماد و اتکا به پدر و مادر خود به عنوان منابع هنجارگذار تردید کرده است، در قانع کردن آنها نسبت به هنجارهای اخلاقی و ارزشی خود از یک سو و قانع شدن از باورهای اخلاقی و رفتاری والدین از سوی دیگر با والدین خود اختلاف جدی پیدا کرده است، به گونه ای که در بسیاری از مواردی هیچ یک از دو طرف نمی‌توانند یکدیگر را نسبت به پذیرش آن چه خود درست می‌دانند راضی و قانع کنند. فقدان فرهنگ گفت وگو بین دو نسل نیز به این چالش (و دیگر چالش ها) دامن زده است.

✅ چالش های بالا نشان دهنده آن است که بر خلاف زمان های گذشته، امروزه پدر (و مادر) بودن کاری سهل و آسان نیست. از این رو کسانی که در صدد ارائه راهنمایی و مشاوره به والدین امروزی هستند چنانچه به این چالش ها توجه نکنند و برای آنها راهکارهای معقول و منطقی نداشته باشند در ایفای وظیفه خود کامیابی لازم را نخواهند داشت.

5 بهمن 1402

👈🏿 اندکی اندیشه ضرر ندارد