چالش های اخلاقی فناوری های نوپدید، مبتنی بر هوش مصنوعی

نشست علمی «چالش های اخلاقی فناوری های آینده، ناظر به هوش مصنوعی» روز چهارشنبه ۲۱ شهریور ماه ۱۴۰۳ ساعت ۸ الی 12 با همکاری معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی زینبیه حوزه علمیه خواهران کرج با حضور حجت الاسلام دکتر حسینعلی رحمتی، عضو هیات علمی گروه اخلاق کاربردی پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد.

در ابتدای این نشست که مصادف با روز شهادت امام حسن عسکری (ع) و آغاز امامت امام زمان (عج) بود دکتر رحمتی هدف از بحث خود را «آشنایی با برخی از مهم ترین مشکلات و مسائل اخلاقی ناشی از پیشرفت فناوری های ارتباطی به ویژه هوش مصنوعی در آینده» بیان کرد و گفت مخاطبان این بحث علاقمندان به حوزه اخلاق فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی، به ویژه طلاب و روحانیون هستند که درباره اخلاق اندیشی و اخلاقی پژوهی نسبت به این فناوری ها، و ترویج اخلاق در جامعه مسوولیتی سنگین دارند. دکتر رحمتی فناوری های آینده یا نوظهور را فناوری هایی دانست که عمدتا مبتنی بر هوش مصنوعی هستند و از هم اکنون تولید شده اند و در آینده تداوم و توسعه پیدا می‌کنند، یا فناوری هایی که ممکن است در آینده ای دور یا نزدیک پا به عرصه وجود بگذارند. ایشان با عنوان اینکه حوزه های علمیه و همه اخلاق اندیشان باید در حال حاضر آمادگی لازم برای مواجهه صحیح با بحران های اخلاقی آینده، مدیریت آنها و پرهیز از غافلگیر شدن و یافتن راهکار برای حل این چالش ها و ادای وظیفه نسبت به نسل آینده را داشته باشند، به ضرورت شناسایی این چالش های اخلاقی اشاره کرد.

عضو هئیت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث مسولان چالش شناسی را نهادهای مرتبط با اخلاق خصوصا حوزه های علمیه، و نهادهای مرتبط با فضای مجازی و فناوری عنوان کرد و گفت این کار باید با بهره گیری از دانش آینده پژوهی انجام شود. آن گاه پس از تعریف آینده پژوهی و «آینده پژوهیِ اخلاق»، فرایند و مراحل آن را زیر سه عنوان موضوع شناسی، مسئله شناسی اخلاقی و راهکار شناسی توضیح داد.

این محقق اخلاق فناوری اطلاعات، در ادامه با اشاره به روند رو به افزایش استفاده از چت بات ها، پیوند هوش طبیعی به هوش مصنوعی، فراگیر شدن ربات های دستیار، متاورس و واقعیت افزوده، اینترنت اشیاء، بلاک چین، انبار داده های دی ان ای، پرینت سه بعدی ناظر به انسان، و ساخت ابررایانه های محاسبه گر قوی را به عنوان نمونه هایی از فناوری های نوظهور برشمرد. آن گاه مهم ترین چالش‌های اخلاقی مرتبط با این فناوری ها را چنین معرفی کرد: تضعیف کرامت انسانی در برابر ماشین، نقض حریم خصوصی، تحریف و جعل حقیقت، کاهش اقتدار نهادهای سنتی اخلاقی، ترویج اخلاق منهای دین، تضعیف منابع و متون اخلاقی سنتی، شکل گیری مشاوران اخلاقی جدید، ضعیف شدن میزان تاثیرگذاری اخلاقی نهاد خانواده سنتی، کاهش عواطف انسانی، اعتیاد مجازی و مشغول تر شدن انسان ها به فناوری اطلاعات، دسترس پذیری بیشتر به محتوای غیر اخلاقی، تضییع حق الناس، تضییع حق الله، تخریب محیط زیست، سرقت علمی و نقض مالکیت مادی و معنوی دیگران، آسیب دیدن انسان ها توسط ماشین های هوشمند، چالش های مربوط به مسوولیت اخلاقی، تربیت اخلاقی ربات ها، شکل گیری تجربه ها و وضعیت های اخلاقی جدید، کم‌رنگ شدن مرزهای جنسیتی در اخلاق، تهدید امنیت کشور، جهت دهی به معرفت اخلاقی کاربران و تضعیف اختیار و خودآگاهی انسان، تنهایی و جمع گریز شدن انسان ها، کوتاهی در انجام وظایف شخصی و اجتماعی، هک شدن هویت و شخصیت اخلاقی انسان، و فناوری هراسی یا فناوری گرایی افراطی.

این نشست با پرسش و پاسخ حاضران به پایان رسید.

گزارش: ناهید ملمعی خوزانی