ما، نسل زد، و تحولات نسلی (2)

🌀 دیدن دگر آموز شنیدن دگر آموز: ما، نسل زد، و تحولات نسلی

🔸قسمت دوم: تحولات هنجاری نسل جدید: نه یک شبه، نه تک عاملی

قسمت اول

(به بهانه حضور دختران غیرمحجبه در هیات های عزاداری)

✍🏼حسینعلی رحمتی

🔻د) تحولات نسلی و خطر ساده سازی
وقتی رفتارهای متفاوت نسل جدید مثل زنجیرزنی دختران در هیات عزاداری یا اشتغال آنها به کارهایی چون قصابی و جوشکاری که در سنت ما نوعا مردانه محسوب می‌شود را مشاهده می‌کنیم برخی از ما خوشحال می‌شویم و آنها را تشویق می‌کنیم و برخی هم ناراحت می‌شویم و دنبال این هستیم که آنان را به هر صورت که شده از انجام چنین کارهایی باز داریم. اما این کار زمانی به درستی امکان پذیر است که بدانیم اصولا «زمینه ها و عوامل» شکل گیری این تغییر وتحولات فرهنگی و ارزشی و اجتماعی چیست. فهم درست این عوامل و زمینه ها موجب برخورد واقع بینانه تر با این تحولات و یافتن راهکارهای پذیرفتنی تر برای آنها می‌شود.
نکته مهم اما این است که مبادا در این زمینه ساده سازی کنیم و یکی دو عامل را مقصر اصلی بدانیم و از موارد دیگر غافل شویم. واقعیت این است که انسان موجودی است ذوابعاد و ایجاد هر تغییری در او: اولا منبعث از عوامل مختلف فردی و اجتماعی و اقتصادی، سیاسی، روان شناختی و مانند آن است. ثانیا این تغییرات به مرور زمان و با شیب ملایمِ چندساله به وجود می‌آید. به عنوان مثال، اگر می‌بینیم دخترها یا پسرهای جوان و نوجوان ما در محرم امسال یک عزاداری متفاوت دارند نباید گمان کنیم از همین دیروز ناگهان تصمیم گرفته اند چنین کاری را بکنند. بی توجهی به این نکته ها موجب شده که ما بزرگترها در فهم «منطق» رفتارهای متفاوت نسل زد به خطا رویم و طبیعتا راهکارهایی هم که ارایه می‌کنیم از سوی آنان مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد، و به این ترتیب نه تنها شکاف نسلی ایجاد شده ترمیم نمی‌شود بلکه روز به روز بر ژرفا و پهنای آن افزوده می‌شود.

🔻هـ ) تحولات نسلی و فضای مجازی به مثابه بازیگر جدید
عوامل متعددی به مرور زمان سامانه معرفتی (و سپس سامانه اخلاقی و هنجاری) نسل جدید را تغییر می‌دهد و به دنبال آن ما بروز و ظهور و نشانه های این تغییرات را در گفتار و رفتار و به طور کلی سبک زندگی متفاوت آنها مشاهده می‌کنیم. عزاداری متفاوت فقط یکی از این نشانه هاست، و در کنار آن می‌توان به ده ها و صدها نشانه دیگر اشاره کرد که هر روز جلوی چشم ما بزرگترها ظاهر می‌شود و ما نسبت به آنها یا غافل ایم یا تغافل می‌کنیم و فقط در موارد شاخص تری مثل حجاب عکس العمل نشان می‌دهیم.
برای تحولات نسلی می‌توان به عواملی چون فرایندکلی تحولات جهانی و قرار گرفتن نسل جدید در معرض امواج تجددگرایی و مدرنیسم، ضعف کارکرد نهادهای هنجارساز سنتی مثل خانواده، آموزش و پرورش، آموزش عالی، و نهادهای تبلیغ دین را برشمرد که اینک مجال بررسی آنها نیست؛ فقط به مناسبت باید به یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر زندگی نسل جوان اشاره می‌شود که عبارت است از «فضای مجازی».

🔻و) کارکرد دوگانه فضای مجازی در تحولات نسلی
نسل زد در دامن فضای مجازی به دنیا آمده و با آن بزرگ شده و اینک نه تنها از آن به عنوان «ابزار»، که به عنوان مجال و محلی برای «زندگی» استفاده می‌کند. از منظر تحولات نسلی، فضای مجازی دراین زمینه کارکرد دوگانۀ «فاعلیت» و «نمایشگری» را دارد. یعنی:
از یک سو با معرفی سبک(های) زندگی متفاوت و الگوهای اخلاقی جدید، نوع نگاه اخلاقی این نسل را به خودشان، دیگران، و سنت های فرهنگی و دینی جامعه تغییر می‌دهد، و حتی گاه آنها را به منتقد این سنت ها تبدیل می‌کند. و از سوی دیگر، همین فضای مجازی، به ویژه پلتفرم های تصویرمحور آن مثل اینستاگرام، هم چون آینه ا ی است که این سبک زندگی جدید (که طبیعتا از نظر بزرگترها غیررسمی، غیرشرعی، یا غیراخلاقی است) را نشان می‌دهد. توجه داشته باشیم که در چند سال اخیر، از وقتی که کلیپ های حضور متفاوت زنان و دختران در هیات های عزاداری در فضای مجازی منتشر شد توجه و حساسیت دیگران را برانگیخت و موجب اظهار نظر موافقان ومخالفان شد.

🔹با توجه به آن چه گفته شد، امروزه اگر کسی بخواهد درباره تحولات چندجانبه نسل جدید و فهم زمینه ها و عوامل و منطق این تغییرات مطالعه کند چاره ای جز این ندارد که به این دو کارکرد توجه کند. در غیر این صورت شناخت او از تحولات این نسل ناقص و غیردقیق خواهد بود.

29 تیر 1403

👈ادامه دارد

حسینعلی رحمتی