إيَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاکَ نَسْتَعين (حمد/5)
🔻1. یافتن عوامل موثر بر ترک رذائل اخلاقی در فجازی یکی، یا مهم ترین، دغدغه اخفاپژوهان (محققان حوزه اخفا) و دیگر سیاستگزاران این عرصه است. جدای از عوامل بیرونی (از قبیل نظارت و فیلترینگ و محدود کردن) عوامل درونی و معنوی نیز میتواند در این زمینه نقشی مهم تر از عوامل بیرونی داشته باشد (چرا که اختیاری و همیشگی و غیرقابل دور زدن است).
🔻2. کاربری که فقط خدا را عبادت میکند در واقع به او عشق میورزد و او را همیشه ناظر اعمال خود میداند. از این رو فضای مجازی را هم محضر خداوند میداند و در آن مرتکب کاری نمیشود که محبوب و معبود را بیازارد؛ حتی اگر نظارت های بیرونی هم نباشد،
🔻3. فضای مجازی در کنار منافع و خیرات فراوان خود، به دلائلی چون امکان ناشناس ماندن، وجود انسان های بی اخلاق، کثرت محتواهای غیراخلاقی، و تنوع و جذابیت فراوان، لغزشگاه هولناکی برای ارتکاب رذائل اخلاقی نیز هست که نجات از آن بسیار دشوار است. از این رو، استعانت و یاری گرفتن از خداوند، اراده و انگیزه افراد را برای رهایی از آفات اخلاقی این فضا افزایش میدهد. در آیات 6 و 7 همین سوره (اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيم. صِراطَ الَّذينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّين) که از خداوند درخواست هدایت میشود، نیز موید آن است که برای درست زیستن باید از خداوند یاری طلبید.
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيم (حمد/6)
🔻1. در تفکر اخلاقی اسلام گرچه هدف نهایی زندگی و راه رسیدن به سعادت، تقرب به خداوند است(نظریه قرب الاهی)، ولی برای این کار نقشه راهی طراحی شده که «صراط مستقیم» نامیده میشود. از این نکته میتوان دریافت که رسیدن به مقصد جز با پیمودن مسیر درست ممکن نیست.
🔻2. فضای مجازی هم، مثل فضای حقیقی، مجالی برای کنشگری اخلاقی افراد است. از این رو لازم است اولا هدف غایی (و البته اهداف میانی و ابتدایی) فعالیت اخلاقی در این فضا ترسیم شود، ثانیا بایدها و نبایدها و راه رسیدن به این اهداف مشخص گردد. این کار علاوه بر چارچوب نظری، باید همراه با ارائه راهکارهای عملی و مشخص هم باشد (توجه داشته باشیم که اخلاق فناوری اطلاعات زیر مجموعه اخلاق کاربردی است). طراحی «کدهای اخلاقی» متناسب با هریک از عرصه های فعالیت در فجازی میتواند در این زمینه موثر باشد. مثلا مشخص شود برای لایک کردن یا فوروارد کردن، یا تدوین پروفایل چه نکاتی باید مراعات شود تا شخص رفتارش از نظر اخلاقی درست و موجب تقرب الی الله شود.
حسینعلی رحمتی
۷ اردیبهشت ۱۳۹۹