کلیک ها آدم می‌کُشند؛ بدتر از گلوله

1. وقتی شما شایعه فوت یا بیماری یک چهره مشهور را در شبکه های اجتماعی منتشر می‌کنید بدون این که از درستی اش اطمینان داشته باشید، در وا قع نه تنها به خود او که به بستگانش نیز گلوله ای را شلیک کرده اید. شما شب راحت می‌خوابید ولی آنها علاوه بر غم و دردشان باید ساعت ها به این و آن جواب دهند که حقیقت ماجرا چیست. شما در واقع خنجری به روح و روان او و دوستان و بستگانش فرو کرده اید که درد آن به راحتی، و شاید هیچگاه، تسکین پیدا نمی‌کند.

2. وقتی شما شایعه ای را درباره یک استاد دانشگاه، یک طلبه، یک فعال اجتماعی، یک مسوول سیاسی، یک مجری تلویزیون، و حتی یک فرد عادی در کانال و صفحه تان می‌گذارید و از افزایش کلیک ها و ممبرها و کامنت های تان لذت می‌برید، از این غافل اید که خیلی ساده قلب ده ها نفر را شکسته اید، صدها نفر را به وادی شکاکی و بدبینی انداخته اید، و روابط خانوادگی، شغلی و کاری آنها را دچار تلاطم کرده اید.

👈🏿 همه ما همین انسان های معمولی هستیم؛ به شدت معمولی
افرادی که من و شما درباره آنها در شبکه های اجتماعی عکس و فیلم و خبرِ دروغ، مشکوک، شایعه یا حتی خبرهای واقعی منتشر می‌کنیم و حریم خصوصی شان را شخم می‌زنیم انسان هایی هستند که مثل خودمان از گوشت و پوست درست شده اند، رویین تن نیستند، ظرفیت روحی و روانی محدودی دارند و تحمل شان در برابر رفتارهای غیراخلاقی ما بسیار کم است. از جایی به بعد دیگر نمی‌توانند تحمل کنند.

🔻وقتی زندگی و حیثیت و آبروی فرد در معرض دید هزاران نفر قرار می‌گیرد ممکن است او با خانواده و بستگان و دوستانش دچار مشکل شود، شغل خود را از دست بدهد، موقعیت و احترام اجتماعی اش به خطر بیافتد(حتی اگر خود او هم در این میان مقصر باشد). فضای مجازی هم فضایی است که نمی‌شود هر روز درباره هر مطلبی برای دیگران توضیح داد، تکذیب کرد، اصلاح کرد، خواهش کرد. از این رو فرد مستاصل می‌شود، گوشه گیری می‌کند، افسرده می‌شود، درد و رنجش را درون خودش می‌ریزد، و به جایی می‌رسد که دیگر تحملش را ندارد و ممکن است به زندگی خودش خاتمه دهد.    

✅چه کنیم تا قربانی بعدی نباشیم؟

🔻 1. پیش از آن که هر عکس، فیلم یا خبری که مربوط به دیگران است در شبکه های اجتماعی منتشر کنیم (چه به حریم خصوصی و زندگی شخصی شان مربوط باشد چه حتی زندگی اجتماعی شان در فضای حقیقی) ابتدا خود را به جای آن فرد و خانواده و دوستان و اطرافیانش بگذاریم و ببینیم رفتار ما چه بلایی ممکن است به سر آنها بیاورد. این کار را «تصور اخلاقی»  Moral Imagination می‌نامند. یعنی خود را به جای دیگری تصور کنیم و موقعیت و شرایطش را درک کنیم. تصور اخلاقی، به تعبیر بایرون شِلی،  Byron Percy Shelley ابزاری بسیار مهم و ارزشمند است برای این که یک انسان خوب باشیم.

🔻 2. نسبت به انتشار هرگونه خبر و عکس و فیلم درباره دیگران در شبکه های اجتماعی اصل را بر «عدم انتشار» آنها بگذاریم. اگر هم خواستیم منتشر کنیم ابتدا از خودشان اجازه بگیریم یا از راضی بودن شان مطمئن شویم.

🔻 3. برای مشهور شدن، جذب مخاطب، کسب درآمد، رقابت های شغلی یا سیاسی، خوشمزگی در گروه های دوستانه و خانوادگی راه های دیگری غیر از بازی با آبرو و حیثیت و جان و مال انسان ها را انتخاب کنیم. تجربه نشان داده فضای مجازی برای بیچاره کردن دیگران «تبعیض بردار» نیست. قربانی بعدی ممکن است خود ما یا یکی از عزیزان مان باشد. پس به این سفارش امام حسن(ع) عمل کنیم که فرمود: « با مردم آن گونه رفتار کن که دوست دارى با تو رفتار کنند». («صاحِبِ النّاسَ مِثلَ ما تُحِبُّ أن يُصاحِبوکَ بِهِ»، بحارالانوار، 1403ق: 75/116).

✍️دکتر حسینعلی رحمتی
10 فروردین 1400