داووس، اخلاقِ دنیای دیجیتالیزه، و فردایی که امروز هم دیر است

✍️حسینعلی رحمتی

 
🔻الف) اخلاق در جهانِ باهم و تنها

🔘 1. اجلاس سالانه مجمع جهانی اقتصاد در ژانویه 2023 (دی 1401) در شهر داووس (Davos) سوئیس برگزار شد. مسئله «جهانی زدایی» (Deglobalization) با توجه به فراگیر شدن استفاده از فناوری های دیجیتالی (Digitalization)، و توجه کشورها به این فناوری ها به عنوان یکی از معیارهای تقسیم بندی های جدید جهانی، از جمله موضوعات مطرح در این اجلاس بوده است. جایگاه این اجلاس و شرکت کننده گان آن، نشان دهنده اهمیت موضوعات مطرح شده در آن، از جمله همین توجه به دنیای دیجیتال است؛ دنیایی که به مدد روند رو به رشد هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی، شاهد شکل گیری «انقلاب صنعتی چهارم»‌ است.
🔘 2. هرچند موضوعات و مباحث مطرح شده در این اجلاس بیشتر از منظر اقتصادی بوده است، ولی یک نکته را از آن می‌توان دریافت: دنیای امروز، وبیش از آن، دنیای آینده، عصر فناوری و دیتا است؛ و طبیعتا هر کشوری که بخواهد در این عصر مسیر درست را انتخاب کند باید به این موضوع توجه جدی داشته باشد. از منظر اخلاقی، چنین وضعیتی سوال های فراوانی را موجب می‌شود. از این رو، بر همه افراد و نهادهای مرتبط با اخلاق و فناوری در کشور ما لازم است که موضوعِ «جامعه ایران و اخلاقِ در جهانی دیجیتالیزه شدن» را به طور جدی در دستور کار خود قرار دهند.   

🔻ب) برخی سوال ها و چالش های فرارو

برخی از سوالاتی که درباره موضوع فوق مطرح می‌شود از این قرار است:‌
🔘جوامعی که دست بالا را در تولید و توزیع فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی دارند آیا دست بالا را هم در ترویج ارزش های اخلاقی خود دارند؟
🔘آیا جهان به سمت یک نظام اخلاقی جهان شمول حرکت می‌کند؟ (یا باید حرکت بکند؟). در این صورت، جایگاه کشور ما با مختصات فرهنگی و اجتماعی و هنجاری خاص خود، در برابر آن چه خواهد بود؟
🔘 آیا تفاوت دستیابی دولت ها به فناوری های دیجیتال (که موجب نوعی شکاف دیجیتالی شده است)‌ منجر به بی عدالتی جهانی می‌شود؟ کشور ما در مواجهه با چنین وضعیت نامتوازنی چه باید بکند؟ آیا کم رنگ شدن مرزهای جغرافیایی فعلی و شکل گیری کشور ها وجوامع دیجیتالِ مرکزگریز، تهدیدی برای حکومت ها محسوب می‌شود؟ در این صورت حکومتی که برای خود اهداف اخلاقی و رسالت دینی تعریف کرده است با چه چالش هایی مواجه می‌شود؟
آنچه گفته شد فقط چند نمونه از چالش ها و سوال هایی بود که از منظر اخلاقی در دنیای جدید فراروی کشور ما قرار دارد، و قطعا می‌توان موارد دیگری را به آنها افزود.

🔻چه باید (می توانیم) بکنیم؟

نهادها و مراکز تصمیم ساز و تصمیم گیر، تا موسسات و نهادهای علمی و پژوهشی در حوزه های علمیه و دانشگاه ها، و حتی اندیشمندان منفرد کشورمان، برای مواجهه معقول و منطقی با دنیای فرورفته در اقیانوس فناوری های دیجیتال، که هر روز بر پهنا و ژرفای آن نیز افزوده می‌شود، چه باید بکنند؟ پاسخ این پرسش باید از طریق گفت وگوهای هم اندیشانه و همدلانه به دست آید. دراین جا فقط چند راهکار اولیه پیشنهاد می‌شود:
🔘 1. تشکیل کارگروه های علمی و پژوهشی برای مسئله شناسی، موضوع یابی، و طراحی راهکارهای مناسب.
🔘2. ایجاد همگرایی، همفکری، همدلی و همراهی با دیگر جوامع اسلامی درباب اخلاق فناوری اطلاعات، و زمینه سازی برای فعالیت های نظری و عملی مشترک.
🔘3. سرمایه گذاری و برنامه ریزی برای تربیت متخصصان اخلاق فناوری اطلاعات که افق نگاه شان جهانی ولی رویکردشان ناظر به ارزش ها و هنجاری های دینی و ملی کشورمان باشد.

🔻درباب آنچه گفته شد، موسسات و نهادهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی کشورمان از هم اکنون باید برداشتن گام های جدی را در دستور کار خود قرار دهند؛ که امروز هم دیر است، چه رسد به فردا.

📆 13 بهمن 1401

📭@harahmati