وظایف والدین و روحانیون درباره زیست اخلاقی نوجوانان در فضای مجازی

وظایف والدین و روحانیون درباره زیست اخلاقی نوجوانان در فضای مجازی

رحیم نوروزی

دانشجوی دکتری مدرسی اخلاق اسلامی دانشگاه قرآن و حدیث

ناظرعلمی: دکتر حسینعلی رحمتی

عضو هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث

رویکرد جدید جامعه ایران خصوصا نسل نوجوان آن در استفاده از فناوری های اطلاع رسانی جدید، و استقبال آنان از فضای مجازی و به صورت ویژه، شبکه اجتماعی اینستاگرام، فرصت ها و تهدیدات اخلاقی را با خود به همراه آورده است. از این رو، بررسی این موضوع پیچیده، می‌طلبد که ما راه حلی در خصوص مواجهه نسل نوجوان در شبکه های اجتماعی با استفاده از ظرفیت مربیان خانواده، یعنی والدین، و مربیان دینی، یعنی روحانیت آگاه، جهت تربیت اخلاقی این نسل پیدا کنیم. چرا که معتقدیم این دو گروه می‌توانند تاثیر عمیق و شگرفی را بر نوجوانان و حضور اخلاقی آنان در فضای مجازی داشته باشند.

از آنجا که لازمه این کار، آشنایی این دو گروه با مسوولیت های اخلاقی خود است، در ادامه برخی از وظایف «والدین» و «روحانیون» در قبال قشر آسیب‌پذیر نوجوان در مواجهه با پدیده شبکه های اجتماعی معرفی می‌شود.

۱_ والدین

والدین در حقیقت، نخستین مربیان نوجوان در دوران اول زندگی محسوب می‌گردند و تاثیر تربیتی آنان بر فرزندان خود از اهمیت ویژه برخوردار است. برخی از مهم ترین وظایف آنها برای تربیت اخلاقی فرزندان شان جهت حضور مفید در فضای مجازی این قرار است:

۱_۱: ارتباط موثر

این ارتباط عبارت است از نوع رابطه صمیمی و دغدغه مند والدین با نوجوان، همراه با ایجاد فضای آرامش روحی و روانی؛ به نوعی که باعث شود نوجوان کتمان رفتاری و اخلاقی در فضای مجازی خصوصا شبکه های اجتماعی را رها کند. این روش تربیت، کمک می‌کند که شفافیت رفتاری نوجوان در فضای مجازی خصوصا شبکه اینستاگرام افزایش پیدا کند و این شفافیت عملکردی موجب ارتقای زیست اخلاقی در فضای مجازی می‌شود.

۱_۲: ارایه الگوی عملی

رفتار پدر و مادر، در واقع هدایت اخلاقی نه با زبان و تذکر محض، بلکه با عمل و رفتار پسندیده و مناسب است. تقید عملی آنها به اصول اخلاقی در فضای مجازی مانند رعایت حریم خصوصی، پرهیز از تمسخر دیگران، و استفاده هدفمند و برنامه ریزی شده از این فضا ،یعنی همان شیوه «کونوا دعاةً للنّاس بغیر ألْسنتکمْ» (مردم را با غیر از زبان دعوت به نیکی نمایید) که یکی از شیوه های دعوت اهلبیت علیهم السلام است، و چون به صورت غیرمستقیم است در سمت دهی و نوع تربیت اخلاق فجازی نوجوانان موثرتر واقع می‌شود.

۱_۳: افزایش بصیرت اخلاقی فرزندان:

از آنجایی که بیشترین وقت حضور نوجوانان در درون خانواده می‌گذرد، این فرصت مناسبی برای والدین است برای آگاه سازی بچه ها. این کار می‌تواند منجر به نوعی ترتیب متعهدانه شود که تذکر و تنبه در مورد رفتار فرزند در فجازی را در بر می‌گیرد. بیان مسائل تربیتی و آگاه سازی در خصوص آثار و پیامدها های حضور نادرست بچه ها در دنیای مجازی یکی از موضوعاتی است که باید انجام شود.

۲_ طلاب و روحانیون

روحانیت با توجه به مرجعیت فکری و دینی نزد نسل نوجوان و با توجه به دغدغه زیست اخلاقی نوجوانان در شبکه های اجتماعی، می‌تواند کنش‌گری با اثرگذاری زیاد داشته باشد و البته در این زمینه وظایف سنگینی بر عهده دارند. آنها می‌توانند این وظایف را به سه روش انجام دهند:

۲_۱:شیوه سنتی

در این روش که بیشتر در فضای مسجد منبر و هیئت های مذهبی و نشست های جمعی روحانیت با نسل نوجوان اتفاق می‌افتد، روحانیت با آگاهی بخشی به نوجوانان و بیان فرصت ها و تهدیدهای اخلاقی شبکه های اجتماعی آنان را نسبت به استفاده درست از این فضا راهنمایی می‌کند. و از آنجا که در شیوه سنتی تقدس و احترام به دستورات دینی، ‌بسیار زیاد است، می‌تواند بر رفتار اخلاقی نسل جوان و نوجوان در شبکه های اجتماعی اثر بسزایی داشته باشد.

۲_۲: شیوه علمی و فکری

حضور علمی روحانیت در مدارس، دانشگاه ها و محیط های آموزشی که با فکر، ذهن و ابزاری به اسم استدلال سروکار دارد می‌تواند به روشی سودمند برای راهنمایی جوانان و نوجوانان جهت استفاده اخلاقی از فضای مجازی تبدیل شود. طلاب همچنین می‌توانند با معرفی آموزه های دینی درباره پاداش افراد درست کار و مجازات افراد بی اخلاق در دنیا و آخرت، انگیزه اخلاقی عمل کردن نوجوانان و جوانان را افزایش دهند.

۲_۳:شیوه عملی و کاربردی

این شیوه به معنای حضور پررنگ و هدفمند روحانیت در فضای مجازی، به ویژه شبکه های اجتماعی، به منظور هدایت و راهبری عملی مخاطبان جوان و نوجوان است. مقصود این است که طلاب و روحانیون در تمامی بخش ها و حوزه های فضای مجازی اولاً حضور داشته باشد و ثانیا حضورشان با هدف آگاهی بخشی اخلاقی در همان بستر فضای مجازی باشد. سهل الوصول بودن حضور، و عدم مقاومت مخاطبان در برابر نصایح اخلاقی روحانیت، همچنین گستردگی و کثرت مخاطب، از مزیت‌های حضور روحانیون در شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شود.

29 دی 1403