واینرها و ماینرها: شبکه‌های اجتماعی و معضل فروکاستن زنان به سوژه تحقیر وتمسخر

✅ الف) «ماینر»ها دستگاه های استخراج رمزارز، و «واینر»ها کسانی هستند که ویدیوهای طنزآمیز و سرگرم کننده می‌سازند و آنها را عمدتا با هدف کسب شهرت ودرآمد در شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام و یوتیوب منتشر می‌کنند. وجه اشتراک شان این است که هر دو در بستر فضای مجازی فعالیت می‌کنند، با این تفاوت که ماینرها با محاسبات دیجیتالی سروکار دارند و واینرها با انسان ها. در چند سال اخیر با فراگیر شدن شبکه های اجتماعی تعداد واینرها به طور چشمگیری افزایش یافته است. این کار تا آنجا که مجالی برای ایجاد شادی و کاستن از درد و رنج دیگران یا اصلاح رذائل باشد نه تنها از نظر اخلاقی درست است بلکه یک وظیفه محسوب می‌شود، اما زمانی که ابزاری برای تحقیر و تمسخر دیگران شود کارکرد تربیتی و اصلاحی خود را از دست می‌دهد و تاثیرات مخربی را از خود باقی می‌گذارد.

✅ ب ) زنان و دختران سوژه تعداد قابل توجهی از ویدیوهای طنزآمیزی هستند که در شبکه ها منتشر می‌شود. آنچه از نظر اخلاقی قابل توجه و تاسف است تصویر نادرستی است که برخی از این ویدیوها از زن و زنانگی به نمایش می‌گذارند. در بسیاری از این ویدیوها دختران به عنوان افرادی نادان و ابله، بی منطق، پرتوقع، دمدمی مزاج، پول پرست، وراج، دهن بین، شکاک، شکم پرست، بی وفا، خائن، سست اراده و غیرقابل اعتماد معرفی می‌شوند.

✅ ت ) از منظر اخلاقی، تربیتی و اجتماعی تولید و انتشار این گونه ویدیوها در درازمدت پیامدهای زیان باری را به دنبال دارد. صدها هزار مخاطب جوان و نوجوانی که هر روز شاهد تصویری مغشوش و مشوش از زن و زنانگی در فضای مجازی هستند:

🔻اگر دختر باشند:
1. کرامت انسانی شان مخدوش می‌شود، نوعی شرمساری از دخترانگی خود پیدا می‌کنند، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند، و در ایفای وظایف اخلاقی و تربیتی خود در خانه و جامعه با مشکل مواجه می‌شوند.
2. انگیزه انتقام جویی و مقابل به مثل را پیدا می‌کنند و به آتش اختلافات جنسیتی دامن می‌زنند. مثلا سعی می‌کنند با ساختن ویدیوهای مشابه در این رقابت غیراخلاقی از حریف شان عقب نمانند. تداوم این ستیز مانع از شکل گیری یک ارتباط مبتنی بر احترام و مسوولیت بین دختران و پسران در زندگی خانوادگی و اجتماعی آنان می‌شود.    

🔻اما اگر پسر باشند:
1. به مروز زمان فضیلتِ شرم نزدشان از بین می‌رود و جرات تکرار این رفتارها را پیدا می‌کنند. شکل گیری تصورِ «کالای دم دستی» بودن زنان و دختران همچنین می‌تواند به اِعمال خشونت های کلامی و فیزیکی نسبت به آنها در فضای حقیقی منجر شود.

2. آتشی که در این میان بر پا می‌شود به خرمن خانواده هم می‌افتد و حرمت مادر و خواهر خودشان نیز دستمایه شوخی های غیراخلاقی می‌شود (مشارکت آنها در چالش شوخی رکیک با والدین و انتشار آنها در فضای مجازی می‌تواند نشانه ای از این فاجعه باشد).

✅ ث ) در شکل گیری این تصویر مخدوش عوامل مختلفی نقش دارند که از آن جمله است: سرگرمی و فان بودن، تربیت نادرست خانوادگی، حرص و طمع، اصالت دادن به کسب شهرت و درآمد از هر طریق، ناتوانی در مدیریت سطح و سقف خواسته های خود، عدم احساس مسوولیت اخلاقی در بهره گیری از فضای نسبتا باز و آزاد شبکه های اجتماعی، و بالاخره ضعف شخصیتی و اخلاقی (به فرموده پیامبر اکرم(ص) افراد دارای کرامت نفس به زنان احترام می‌گذارند و افراد پست و لئیم به آنها بی احترامی می‌کنند «ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ کَريمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئيمٌ» (نهج الفصاحه، 1382: 472).

✅ ج ) چه باید کرد؟
تا وقتی برای واینرها تبیین نکنیم که کسب شهرت و درآمد در فضای مجازی و ساده بودن تولید و انتشار محتوا در این فضا مجوز فراموشی مسوولیت اخلاقی نیست، تا وقتی به دختران مان آموزش ندهیم که در پاسداری از «زن بودن» خود آنان نیز مسوولیتی بزرگ دارند، تا وقتی ما کاربران از ویدیوهای تمسخرآمیز استقبال می‌کنیم، آنها را برای دیگران ارسال می‌کنیم و حتی پشتیبان مالی (اسپانسر) آنها می‌شویم همچنان باید شاهد باشیم که واینرها نیز مانند ماینرها در خدمت سود و سرمایه باشند، اما از راه تجاوز به حریم حرمت های اخلاقی و اجتماعی زنان و دختران ما.

حسینعلی رحمتی
1 خرداد 1400