براي تبليغ دين، احساس مسئوليت و تعهد، کافي نيست؛ بلکه اموري ديگر هم بايد مورد توجه قرار گيرد که مي توان آنها را بايسته هاي امر تبليغ دين ناميد. شهيد مطهري به عنوان يک روحاني و مبلغ ديني، در برخي از آثار خود اين نکته ها را يادآوري کرده و خود نيز کم و بيش به آنها پابند بوده است. يکي از دلائل کاميابي او در تبليغ دين به ويژه در عرصه هاي دانشگاهي و بين جوانان تحصيلکرده، توجه به نکته هايي است که در ادامه به آنها اشاره مي شود:
🔻 1. استفاده از ابزارهاي تبليغي جديد:
استاد بر اين باور بود که در بهره گيري از ابزارهاي که براي اطلاع رساني و ارتباط درست شده است نبايد دچار افراط و تفریط شد. «افراط به معنای استفاده کردن از وسائل نامشروع که قهرا نتیجه معکوس میدهد و تفریط به معنای جمود ورزیدن که آن هم باعث ضعف نیروی تبلیغی میشود و اگر کسي چنين کند با دست خويش، خودش را شکست داده است (اسلام و مقتضيات زمان، ج1، ص195؛ حماسه حسینی، ج1، ص341 ـ 342).
🔻 2. تبلیغ عزیزانه دین:
از سیره استاد در امر تبلیغ دین چنین به دست میآید که باید دین را به گونه ای عزتمند معرفی کرد، چرا که دین باعث عزت، سعادت و کرامت انسان میشود. بر همین مبناست که ایشان واقعه عاشورا، که یک واقعه دینی بود، را «حماسه» و عامل شخصیت یافتن جامعه اسلامی معرفی کرد (حماسه حسینی، ج1، ص161).
🔻 3. تبلیغ معقول و دفاع منطقي از دین:
شرطي که استاد براي موفقيت يک پيام و تبليغ آن بيان مي کند، عقلي بودن و قدرتمندي محتوايي پيام است (حماسه حسيني، ج1، ص211). ايشان يکي از دلائل دين گريزي غربيان را نبود يک مکتب فلسفي معقول و سازگار با علم از يک طرف، و تبليغ برخي مطالب سست و کم مايه به عنوان دين از طرف ديگر مي داند (اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج1، مقدمه). به باور ایشان مبلغان و مدافعان دین نباید از ورود اندیشه های مخالف بهراسند بلکه باید خود را تقویت نمایند. ایشان معتقد است «هر مکتبی که به ایدئولوژی خود ایمان و اعتقاد و اعتماد داشته باشد، ناچار باید طرفدار آزادی اندیشه و آزادی تفکر باشد.» (پیرامون انقلاب اسلامی، ص9). وی همچنین تاکید کرده که بایستی از تبلیغ دین به گونه ای که گویی دین مخالف احساسات و غرایز انسانی و در تضاد با نیازها و زندگی دنیایی اوست پرهیز نمود. ایشان بی توجهی به این امر را یکی از دلائل دین گریزی افراد و جوامع میداند (علل گرایش به مادیگری، چاپ هشتم، ص218 ـ 221).
🔻 4. بهره گيري از مبلغان با صلاحيت:
ايشان معتقد بود يکي از شرايط موفقيت يک پيام آن است که کسي که آن را تبليغ مي کند، انساني صالح و شايسته باشد و اين امر را يکي از عوامل موفقيت نهضت امام حسين (ع) مي داند. از نگاه ايشان يک مبلغ دين بايد داراي چند شرط باشد: 1. اخلاص 2. پرهيز از تکلیف کردن مردم به آنچه خود مبلغ به آن باور ندارد 3. تواضع 4. نرمي و ملاطفت با مخاطب 5. شهامت و شجاعت 6. رعايت عدالت بين مردمان 7. انتخاب روش هاي صحيح 8. داشتن صبر و استقامت 9. آشنايي همه جانبه با مکتب 10. مهارت در استفاده از ابزار تبليغ (حماسه حسيني، ج1، ص211، 348 ـ 353)
🔻 5. توجه به انتشارات ديني:
آسيب شناسي حوزه نشرديني هر چند امروزه نيز کم و بيش مورد توجه برخي دست اندرکاران امر تبليغ دين هست، ولي از چندين دهه پيش، کساني چون شهيد مطهري به اين امر توجه داشته و در مورد کمبود نشريات مناسب يا مشکلات و نواقص آثار موجود هشدار داده اند (از جمله در حماسه حسيني، ج2، ص157 و 163).
🔻 6. تلاش مضاعف حوزه های علمیه در امر تبلیغ دین:
شهید مطهری بار عمده تبلیغ دین را بر دوش حوزه های علمیه میداند لکن معتقد است که این نهاد دینی باید تلاش های خود را مضاعف، و نواقص را بر طرف کرده و بر نقاط قوت خود بیفزاید. ایشان در همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با صراحت بیان میکند که روحانیت نباید به نقش خود در شکل گیری و پیروزی انقلاب دل خوش کند، بلکه باید به فکر آینده باشد و برای آن برنامه ریزی کند و دهها برابر گذشته، خود را تجهیز کند. (پیرامون انقلاب اسلامی، ص142 ـ 146). بایسته است یادآوری کنیم خوشبختانه امروزه در حوزه های علمیه در راستای آرزوها و آرمان های شهیدمطهری قدم هایی ارزشمند برداشته شده است، هرچند تا رسیدن به وضع مطلوب، فاصله وجود دارد.
🔻 7. مبارزه با تحریف ها و بدعت ها در دین:
استاد مطهری با تمسک به حدیثی از پیامبر(ص)، نخستین وظیفه عالمان و مبلغان دینی را پیشگیری از تحریفات و مبارزه با خرافات میداند (حماسه حسینی، ج3، ص290 و 293).
حسینعلی رحمتی
12 اردیبهشت 1399